بعد از گذشت چند دهه از مطرح شدن مدل هفت اس مکنزی (McKinsey’s 7S Framework) و به بهانه قرارگیری در قرن و سال نو ، لازم شد بار دیگر به روش و رویکرد متفاوت تری، به هفت حوزه مدیریتی پرکاربرد در قالب هفت سین مدیریتی، نگاهی داشته و حوزه های اصلی آن را مورد بررسی قرار دهیم . این مدل هفت منظری نشان می دهد که یک سازمان، فراتر از ساختار سازمانی آن است و اگر بخواهیم سازمانی را به شکل فراگیرتر در قالب بخشی از یک اکوسیستم پایدار بشناسیم ، باید مولفه‌های متعددی را نیز در نظر بگیریم.

حدو چهل سال قبل، در ابتدای دهه‌ی هشتاد میلادی،‌ افرادی از جمله تام پیترز، رابرت واترمن و همکارانشان بحثی تحت عنوان چارچوب هفت S را برای تجزیه و تحلیل سازمان‌ها و عارضه‌یابی آن‌ها مطرح کردند. آنها تحلیل کردند که برخی از عوامل کلیدی مانند کارکنان، استراتژی، ساختار و سیستم­ می­‌توانند در کوتاه‌مدت تغییر کنند. اما سه S ، سبک، مهارت­‌ها و ارزش‌­های مشترک ، عوامل تاخیری هستند که می‌­توانند در طولانی مدت تحت تأثیر قرار گیرند. برای موثر بودن، یک سازمان باید درجه بالایی از هماهنگی داخلی بین هر هفت S را شناسایی و برآورده نماید. هر کدام از S ها باید با عوامل دیگر سازگار و یکپارچه باشد تا بتوانند یکدیگر را تقویت کنند. در واقع همه­‌ی Sها به هم وابسته و در تعامل هستند و تغییر در یکی از آن­‌ها، عوامل دیگر را تحت تاثیر قرار می­‌دهد.

تشخیص و تعریف عوامل سخت آسان‌تر است و مدیریت می‌تواند به طور مستقیم بر روی آنها تاثیر بگذارد. اینها عبارتند از:  بیانیه‌های استراتژی؛ چارت های سازمانی و خطوط گزارش‌دهی؛ فرآیندهای رسمی و سیستم‌های فناوری اطلاعات . از سوی دیگر تعریف عوامل نرم می‌تواند دشوارتر باشد. این عوامل کم‌تر قابل لمس و بیشتر تحت تاثیر فرهنگ هستند. اما اگر سازمان بخواهد به موفقیت دست‌ یابد، توجه به عوامل نرم به اندازه‌ی عوامل سخت و در شرایطی حتی بیشتر از آن اهمیت دارند.

اما خیلی پیش تر از آن ، در بررسیها و مراجعات تاریخی خود در می یابیم که این عوامل به شیوه ساختاریافته و منسجمی در شیوه راهبری پیشینیان ما ظهور یافته و کارکردهای موثری در ابعاد جهانی و انسانی آن دوران نیز داشته است. به شکلی که یووال نوح هراری استاد تاریخ از دانشگاه اکسفورد، نویسنده کتاب پرفروش” انسان خرمند” که به بیش از سی زبان دنیا ترجمه شده ،در بخش گاه شمار تاریخ و بینشهای امپراتوری ، می گوید، اولین شیوه حکمرانی مطلوب با ابداع سکه پول همگانی و نظم سیاسی و اقتصادی همگانی به نفع تمام انسان ها به امپراتوری پارس و سبک رهبری کوروش کبیر در ۲۵۰۰ سال قبل بر می گردد! کوروش‌کبیر نه تنها ادعای فرمانروایی بر تمام جهان را داشت بلکه این ساختار حکمرانی را مردمی و از جنس مردم هم، می‌دانست. کوروش افتخارش این بود که مردم تحت حاکمیت اش به او عشق می ورزند و خرسند از این که خادم پارسیان است. معروف ترین نمونه تلاش های اجتماعی و نوآورانه کوروش برای برخورداری از ستایش ملت تحت سلطه، این بود که اجازه داد ، ادیان و اقوام حتی یهودیان به سرزمین مادری شان بازگردند ، معبد هایشان را بازسازی کنند و حتی به آنها کمک مالی و اقتصادی نیز می‌کرد. کوروش خود را فقط شاه پارسیان نمی دانست و بر ملتها با ادیان مختلف نیز حکم می‌راند. بلکه همچنین شاه آنها بود و برای وسایل رفاه آنها نیز تلاشهای بی شماری انجام داد. نکته حایز اهمیت و کلیدی موضوع بسیار مهم و چالشی بنام فرهنگ است. این مهم گویای اینست که یک امپراتور می تواند شیوه رهبری و حکمرانی خودش را با تنوع فرهنگی و اختلاف آرا و نظراتی که در ملت های زیرمجموعه آن هستند به شکلی یکپارچه داشته باشد و نظمی را ایجاد کند که از نظر سیاسی در محیطی که تعداد قابل توجهی از ملت های متمایز و هویت های فرهنگی متفاوت در سرزمین‌های جداگانه وجود دارند ، کارکرد و کاربرد داشته باشد. با این مقدمه در یادداشت جاری نیز نکاتی برگرفته از مفاهیم مدیریتی بنا به درس آموخته هایی از فرهنگ و تمدن باستانی ، در هفت حوزه تهیه و ارایه شده است . لذا در کنار هفت سین نمادین ما ایرانیان که بر اساس سنت باستانی و دیرینه ، هر ساله بر پا می شود، چیدمان هفت سینی از مفاهیم، مصادیق و کلیدی ترین واژگان مدیریت و کسب و کار بشرح زیر ، می تواند رویکرد و یادآوری به موقع ، کاربردی و به هنگام باشد.

1- سین اول ، سرمایه سازمانی :

عزم و سبک رهبری ، سامانه های سازماندهی بخش ، فرهنگ و ساختار سازمانی غالب برای دستیابی به چشم انداز و اهداف کلان،

2- سین دوم  ، سرمایه انسانی:  

برنامه ریزی و توسعه جامع سیستم منابع انسانی و ارتقای سطح بلوغ فرایندهای آن . بهترین راه برای ساختن سازمانی که برازنده آینده باشد، ساختن سازمانی است که برازنده انسان باشد(گری همل).

3- سین سوم، سرمایه اطلاعاتی :

برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی مبتنی بر دانش اکوسیستم ، اطلاعات از وضعیت موجود سازمان، مشتریان، محیط و رقبا و سامانه های اطلاعاتی یکپارچه، که زیرساخت کسب وکارهای امروزی را می سازند.

4- سین چهارم، سنجش و ارزیابی :

 هر آن چیزی را که نشود ارزیابی و اندازه گیری کرد ، نمی توان بهبودش داد و مدیریتش کرد در واقع صرف فعل مدیریت و کاربست عملیاتی آن همین است و بس !

 5- سین پنجم ، سیستم های مدیریت :

امروزه تاثیر نقش سیستمی رهبران در بهبود عملکرد، از کاریزما بودن آنها بیشتر است، لذا سیستمها و استانداردهای مدیریتی ، مدل های تعالی سازمانی، مدل های بلوغ سازمانی و … همگی بیان کننده ی قواعد جدید و ساختارشکنانه در زمینه ی بهبود از منظرهای مختلف را تبیین و پایه گذاری می کنند.  

6- سین  ششم ، سیاست‌ حاکمیتی ، حمایتی و فرهنگی:

دستیابی به اقتصاد و تعالی پایدار در کسب وکار اغلب مستلزم تغییر در فرهنگ و سبک حکمرانی به منظور چالش کشیدن و فرو ریختن شرایط و موانع موجود است. اما این تغییر با تعهد جدی در روشهای نوین حاکمیتی همسو با محیط های چند فرهنگی و درک رفتارها با تعامل بُرد – بُرد نیز ، تسهیل و محقق خواهد شد.

7- سین هفتم ، سهم بازار و فروش:

از مهمترین نتایج و دستاوردهای کلیدی و اقتصادی هر سازمانی ، حفظ سهم بازار و فروش موجود و سپس افزایش و توسعه آن می باشد، در واقع اثربخشی تمامی سین های فوق، در تحقق عملکرد فعلی و نتایج آتی ، در سین هفتم نمایان می شود.  

در حال حاضر تلفیق و ترکیب موارد فوق با توانمندیهایی نظیر؛ فناوری، نوآوری و کیفیت، توانسته ، ساختاری را ایجاد کند که ایده‎ها، رویکردها و نگرش‎های اساسی در جهت تولید محصولات و خدمات نو و ارزش افزا ، ارائه گردد . این شیوه ، خود مسیری را ایجاد کرده تا مدیران ارشد با مسئولیت برقراری و تعهد برای جاری سازی مراحل رشد و تعالی سازمانی ، آنها را برای همه ملموس ، قابل درک و پذیرش کنند. زیرا که مفاهیم فوق به نیازهای اصلی ذینفعان و مشتریان تمرکز داشته و همچنین مدیران میانی نیز نقش کلیدی و مهمی را در اطلاع رسانی برای انجام و اعمال تغییرات مورد نیاز در تمامی سطوح ایفا می کنند . تعالی در شیوه حکمرانی سازمانی با تمرکز بر مفاهیم هفتگانه مذکور و همپوشانی بر سه اصل “ارزش، قابلیت و حمایت” از آنها ، یک رویکرد عالی نظارتی است، که چارچوبی از اقتدار و کنترل در درون سازمان را ایجاد کرده تا مدیران ارشد از آن برای کمک در انجام تعهدات قانونی ، مالی ، اقتصادی ، تجاری ، اخلاقی و عمومی خود استفاده کنند . شاید بسیاری از نقاط اهرمی و ارزش افزا در سازمان ها در همین موارد نهفته باشند که بررسی این نقاط، تامل و دقت خاصی را می طلبد. به امید آن که در قرن و سال جدید، با رویکردی نو ، تفکری ساختارشکنانه و با بهره گرفتن از تجربیات موثر و یا نامناسب گذشته، رهبران و مدیران سازمان های کشورمان بتوانند در مسیر درست اهداف، قرارگرفته و محیطی پویا ، یادگیرنده و سرشار از رشد فراگیر و بالندگی اقتصادی را برای تمامی افراد و اقشار جامعه خلق نمایند .

دکتر حمید رضا خدمتگزار، پژوهشگر مدیریت تکنولوژی/تعالی و نوآوری سازمانی

هفت سین مدیریت در اکوسیستم مدلهای اقتصادی و حکمرانی سازمانی-خبرگزاری اقتصاددان